കത്താരഗാമ ഉത്സവത്തിലേക്ക് നയിക്കുന്ന തീർത്ഥാടനം (പാദ യാത്ര) ഇന്ത്യയ്‌ക്കപ്പുറത്തേക്ക് പോകുന്നു. ഈ തീർത്ഥാടനം മുരുകന്റെ (കാതരഗാമ, കാർത്തികേയ അല്ലെങ്കിൽ സ്കന്ദ) തീർത്ഥാടനത്തെ അനുസ്മരിപ്പിക്കുന്നു, മാതാപിതാക്കളുടെ (ശിവ & പാർവതി) ഹിമാലയൻ വീട്ടിൽ നിന്ന് ഇറങ്ങിയപ്പോൾ, പ്രാദേശിക പെൺകുട്ടിയായ വള്ളിയോടുള്ള സ്നേഹത്തിൽ ശ്രീലങ്കയിലേക്ക് യാത്രയായി. ശ്രീലങ്കയിലെ കതരഗാമ ക്ഷേത്രത്തിൽ നടന്ന കതരഗാമ പെരഹേര ഉത്സവത്തിൽ അവരുടെ പ്രണയവും വിവാഹവും ഓർമ്മിക്കപ്പെടുന്നു.

ഉത്സവത്തിന് 45 ദിവസം മുമ്പ് ഭക്തർ തങ്ങളുടെ തീർത്ഥാടനം ആരംഭിക്കുന്നത് കറ്റരഗാമയിലെത്താൻ നൂറുകണക്കിന് കിലോമീറ്റർ സഞ്ചരിക്കാം. യുദ്ധത്തിന്റെ ദൈവമായ മുരുകന്റെ സ്മരണയ്ക്കായി, പലരും തങ്ങൾക്കറിയാവുന്ന സുരക്ഷിത സ്ഥലം വിട്ട് ഈ തീർത്ഥാടനത്തിലൂടെ അജ്ഞാതരുടെ അടുത്തേക്ക് പോകുമ്പോൾ ഒരു കുന്തം (കുന്തം) വഹിക്കുന്നു.

അമാവാസിയിൽ കതരഗാമ ഉത്സവം ആരംഭിക്കാൻ തീർത്ഥാടകർ കതരഗാമ പർവതത്തിൽ കയറി തീർത്ഥാടനം പൂർത്തിയാക്കുന്നു. 14 സായാഹ്നങ്ങളിൽ മുരുഗന്റെ മൂർത്തിയിലെ വള്ളിയുടെ ക്ഷേത്രത്തിലേക്കുള്ള ഒരു രാത്രി പെരഹേര ആഘോഷിക്കുന്നു. പൂർണചന്ദ്രന്റെ അവസാന പ്രഭാതത്തിൽ, മുരുകന്റെ മൂർത്തി മേനിക് ഗംഗാ നദിയിൽ മുക്കി അതിന്റെ വിശുദ്ധ ജലം ഭക്തരുടെ മേൽ ചൊരിയുന്ന വാട്ടർ കട്ടിംഗ് ചടങ്ങിൽ ക്ലൈമാക്സിലെത്തുന്നു.

ഈ ഉത്സവത്തിന്റെ മറ്റൊരു പ്രത്യേകത അഗ്നി-നടത്ത ചടങ്ങാണ്, ചൂടുള്ള കൽക്കരി തീയിലൂടെ ഭക്തർ നടക്കുന്നു, അവിശ്വസനീയമാംവിധം ഘടകങ്ങളെ മറികടക്കാൻ അവരുടെ വിശ്വാസം പ്രകടിപ്പിക്കുന്നു.

മാർഗ്ഗനിർദ്ദേശം, അനുഗ്രഹം, രോഗശാന്തി, അവരുടെ വിശ്വാസം പരീക്ഷിക്കൽ എന്നിവ തേടി വിവിധ ഭാഷകളിലെയും മതങ്ങളിലെയും വംശങ്ങളിലെയും ആളുകൾ ഈ വാർഷിക തീർത്ഥാടനത്തിൽ ഒന്നിക്കുന്നു. ഇക്കാര്യത്തിൽ അവർ 4000 വർഷം മുമ്പ് അബ്രഹാം സ്ഥാപിച്ച മാതൃക പിന്തുടരുന്നു. ഏതാനും മാസങ്ങൾ മാത്രമല്ല, ജീവിതകാലം മുഴുവൻ നീണ്ടുനിന്ന ഒരു തീർത്ഥാടനത്തിന് അദ്ദേഹം പോയി. അദ്ദേഹത്തിന്റെ തീർത്ഥാടനത്തിന്റെ ആഘാതം നിങ്ങളുടെ ജീവിതത്തെയും 4000 വർഷത്തിനുശേഷം എന്നെയും ബാധിക്കുന്നു. ഒരു പുണ്യപർവ്വതത്തിൽ അവിശ്വസനീയമായ യാഗം അർപ്പിച്ച് ദൈവത്തിലുള്ള വിശ്വാസം പ്രകടിപ്പിക്കാനും അവന്റെ തീർത്ഥാടനം ആവശ്യപ്പെട്ടിരുന്നു. കടലിലൂടെ വെട്ടി തീയിലൂടെ നടന്ന് ജനിച്ച ഒരു ജനതയ്ക്ക് അത് ജന്മം നൽകി – തുടർന്ന് എല്ലാ ദക്ഷിണേഷ്യയെയും ബാധിച്ചു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ തീർത്ഥാടനം ഇന്ന് നമുക്ക് അനുഗ്രഹവും മാർഗനിർദേശവും പ്രദാനം ചെയ്യുന്നതെങ്ങനെയെന്ന് മനസിലാക്കുന്നത് പ്രബുദ്ധതയിലേക്കുള്ള നമ്മുടെ തുടക്കമായിരിക്കും. അബ്രഹാമിന്റെ തീർത്ഥാടനം പര്യവേക്ഷണം ചെയ്യുന്നതിനുമുമ്പ്, അദ്ദേഹത്തിന്റെ തീർത്ഥാടനം രേഖപ്പെടുത്തുന്ന വേദ പുസ്തകനിൽ നിന്ന് നമുക്ക് ചില സന്ദർഭങ്ങൾ ലഭിക്കുന്നു.

മനുഷ്യന്റെ പ്രശ്നം – ദൈവത്തിന്റെ പദ്ധതി

മനുഷ്യർ സൃഷ്ടിതാവായ പ്രജാപതിയെ ആരാധിക്കുന്നതിനു പകരം നക്ഷത്രങ്ങളെയും, ഗോളങ്ങളെയും ആരാധിച്ച് തങ്ങളെ തന്നെ മലിനപ്പെടുത്തിയതിനെ കുറിച്ച് നാം കണ്ടു. ഇത് നിമിത്തം പ്രജാപതി നോഹയുടെ/മനുവിന്റെ സന്തതികളെ അവരുടെ ഭാഷകൾ കലക്കി ചിതറിച്ച് കളഞ്ഞു. ആയതിനാലാണ് വിവിധ ഭാഷകൾ ഉള്ള വിവിധ രാജ്യങ്ങൾ ഇന്ന് ഉള്ളത്. മനുഷ്യകുലത്തിന്റെ പഴയകാലം ഇന്ന് ലോകം മുഴിവൻ ഉപയോഗിക്കുന്ന 7 ദിവസ കലണ്ടറിലും, മഹാജലപ്രളയത്തിന്റെ വിവിധ ഓർമ്മകുറിപ്പുകളിലും കാണുവാൻ കഴിയും.

ഉത്തമ പുരുഷന്റെ യാഗത്തിലൂടെ ‘ഋഷിമാർക്ക് അനശ്വരത ലഭിക്കും‘ എന്ന് പ്രജാപതി ചരിത്രത്തിന്റെ ആദിയിൽ തന്നെ വാഗ്ദത്തം ചെയ്തിരുന്നു. ഈ യാഗം ഒരു പൂജ പോലെ തന്നെ പുറമെയുള്ള ശുദ്ധീകരണത്തിനു പകരമായി അകമെ ശുദ്ധീകരിക്കുന്നു. എന്നാൽ സൃഷ്ടിതാവിനെ ആരാധിക്കുന്നത് മലിനപ്പെട്ടത് നിമിത്തം ഈ ചിതറിക്കപ്പെട്ട രാജ്യങ്ങൾ ആദ്യത്തെ വാഗ്ദത്തെ പറ്റി മറന്നു പോയി. പുരാതന റിഗ് വേദ, വേദപുസ്തകം പോലെയുള്ള ചില പുസ്തകങ്ങളിൽ മാത്രം നാം ഇത് കാണുന്നു.

എന്നാൽ പ്രജാപതി/ദൈവത്തിനു ഒരു പദ്ധതിയുണ്ടായിരുന്നു. ഇതു ഞാനും നീയും ഉദ്ദേശിക്കുന്നത് പോലെയുള്ള പദ്ധതിയല്ല, നമുക്ക് അത് അപ്രധാനവും ചെറുതുമായി തോന്നും. എന്നാൽ താൻ തിരഞ്ഞെടുത്ത പദ്ധതിയിതാണ്. ഏകദേശം 2000 ബി സിയിൽ (ഏകദേശം 4000 വർഷങ്ങൾക്ക് മുമ്പ്) ഒരു മനുഷ്യനെയും തന്റെ കുടുഃബത്തെയും വിളിച്ച് അവനെയും അവന്റെ സന്തതികളെയും അനുഗ്രഹിക്കാം എന്ന് വാഗ്ദത്തം ചെയ്യുന്നതായിരുന്നു ഈ പദ്ധതി. വേദപുസ്തകം ഇതിനെ പറ്റി പറയുന്നത് ഇങ്ങനെ:

അബ്രഹാമിന് കൊടുത്ത വാഗ്ദത്തം

ദിയിൽ ദൈവം ആകാശവും ഭൂമിയും സൃഷ്ടിച്ചു.
2 ഭൂമി പാഴായും ശൂന്യമായും ഇരുന്നു; ആഴത്തിന്മീതെ ഇരുൾ ഉണ്ടായിരുന്നു. ദൈവത്തിന്റെ ആത്മാവു വെള്ളത്തിൻ മീതെ പരിവർത്തിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു.
3 വെളിച്ചം ഉണ്ടാകട്ടെ എന്നു ദൈവം കല്പിച്ചു; വെളിച്ചം ഉണ്ടായി.
4 വെളിച്ചം നല്ലതു എന്നു ദൈവം കണ്ടു ദൈവം വെളിച്ചവും ഇരുളും തമ്മിൽ വേർപിരിച്ചു.
5 ദൈവം വെളിച്ചത്തിന്നു പകൽ എന്നും ഇരുളിന്നു രാത്രി എന്നും പേരിട്ടു. സന്ധ്യയായി ഉഷസ്സുമായി, ഒന്നാം ദിവസം.
6 ദൈവം വെള്ളങ്ങളുടെ മദ്ധ്യേ ഒരു വിതാനം ഉണ്ടാകട്ടെ; അതു വെള്ളത്തിന്നും വെള്ളത്തിന്നും തമ്മിൽ വേർപിരിവായിരിക്കട്ടെ എന്നു കല്പിച്ചു.
7 വിതാനം ഉണ്ടാക്കീട്ടു ദൈവം വിതാനത്തിൻ കീഴുള്ള വെള്ളവും വിതാനത്തിൻ മീതെയുള്ള വെള്ളവും തമ്മിൽ വേർപിരിച്ചു; അങ്ങനെ സംഭവിച്ചു.

ഉല്പത്തി 12:1-7

പ്രശ്നം നിറഞ്ഞ ജീവിതത്തിൽ നമുക്ക് പ്രത്യാശ നൽകുന്ന, നമ്മെ കരുതുന്ന ഒരു ദൈവം ഉണ്ടോ എന്ന് തന്നെ ചില ദിവസങ്ങളിൽ ചിന്തിക്കാറുണ്ട്. ഈ ചോദ്യം നമുക്ക് ഈ വിവരണത്തിൽ പരിശോധിക്കുവാൻ കഴിയും. ഇവിടെ ഒരു പ്രത്യേക വ്യക്തിയോട് വ്യക്തിപരമായ വാഗ്ദത്തം നൽകുന്നു, ഈ ഭാഗം നമുക്ക് പരിശോധിക്കാം. ‘നിന്റെ പേർ വലുതാക്കും‘ എന്ന അനുഗ്രഹം ദൈവം അബ്രഹാമിന് നേരിട്ട് നൽകുന്നത് ഇവിടെ വിവരിക്കുന്നു. 4000 വർഷങ്ങൾക്ക് ശേഷം 21ആം നൂറ്റാണ്ടിലാണ് നാം ജീവിക്കുന്നത്. ചരിത്രത്തിൽ പ്രസിദ്ധമായ ഒരു നാമമാണ്  അബ്രഹാം/അബ്രാം. ഈ വാഗ്ദത്തം അക്ഷരംപ്രതി, ചരിത്രപരമായി തെളിയിക്കത്തക്കവണ്ണം വെളിപ്പെട്ടു.

200 – 100 ബി സി യിൽ  ചാവു കടൽ ചുരുളുകളിൽ നിന്ന് ലഭിച്ച വേദപുസ്തകമാണ്  ഏറ്റവും ആദ്യത്തെ പ്രതി. അതിന്റെ അർത്ഥം ആ കാൽഘട്ടത്തിൽ നിന്ന് ഈ വാഗ്ദത്തം എഴുതപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. എന്നാൽ 200 ബി സിയിലും അബ്രഹാമിനെയും അവന്റെ പേരും വളരെ കുറച്ചു യെഹൂദന്മാർക്ക് മാത്രമെ അറിയാമായിരുന്നുള്ളു. ഇത് എഴുതപ്പെട്ടതിന് ശേഷമാണ്  ഈ വാഗ്ദത്തം നിറവേറിയത് എന്ന് നമുക്ക് മനസ്സിലാക്കുവാൻ സാധിക്കും. ഈ സംഭവത്തിൽ ‘നിറവേറിയതിനു‘ ശേഷമല്ല ഈ വാഗ്ദത്തം എഴുതപ്പെട്ടത്.

തന്റെ മഹാ രാജ്യത്തിലൂടെ….

തന്റെ നാമത്തെ ‘വലുതാക്കതക്കവണ്ണം‘ അബ്രഹാം തന്റെ ജീവിതത്തിൽ പ്രത്യേകമായി ഒന്നും ചെയ്തിരുന്നില്ല എന്നത് ആശ്ചര്യപ്പെടുത്തുന്നതാണ്. താൻ പ്രത്യേകതയുള്ളതൊന്നും എഴുതിയില്ല (വ്യാസ മഹാഭാരതം എഴുതിയത് പോലെ), പ്രത്യേകമായതൊന്നും പണിതില്ല (ഷാജഹാൻ താജ്മഹൽ പണിതതു പോലെ), വലിയ സൈനീക ബലത്തോടെ ഒരു സൈന്യത്തെ നയിച്ചിട്ടില്ല (ഭഗവത് ഗീതയിലെ അർജ്ജുനനെ പോലെ) ഒരു രാഷ്ട്രീയ പാർട്ടി നയിച്ചിട്ടില്ല (മഹാത്മ ഗാന്ധിയെ പോലെ). ഒരു രാജാവിനെപ്പോലെ ഒരു രാജ്യം പോലും ഭരിച്ചിട്ടില്ല. വനാന്തരത്തിൽ കൂടാരം അടിച്ച് പ്രാർത്ഥിച്ച് ഒരു മകനെ നേടിയെടുത്തതല്ലാതെ ഒന്നും ചെയ്തിട്ടില്ല.

ആയിരം വർഷങ്ങൾക്ക് ശേഷം അദ്ദേഹത്തിന്റെ കാലത്തിലുള്ള ആരെയാണ് നിങ്ങൾ ഓർത്തിരിക്കുക എന്ന് ചോദിച്ചാൽ നിങ്ങൾ പറയും, രാജാക്കന്മാർ, സേനാധിപതികൾ, കവികൾ. എന്നാൽ ഇങ്ങനെയുള്ളവരുടെ പേരുകൾ എല്ലാം മറന്നു- എന്നാൽ വനാന്തരത്തിൽ തങ്ങി തന്റെ കുടുഃബത്തെ പോറ്റിയ വ്യക്തിയുടെ പേർ  ഇന്നും നിലനിൽക്കുന്നു. താൻ പിതൃത്വം നൽകിയ രാജ്യം തന്റെ വിവരണങ്ങൾ ഓർത്തിരിക്കുകയും, പിന്നീട് തന്റെ സന്തതികൾ വലിയ ആളുകൾ ആകുകയും ചെയ്തതു കൊണ്ട് തന്റെ പേർ വലുതായി. ഇങ്ങനെ തന്നെയായിരുന്നു വാഗ്ദത്തവും. (“ഞാൻ നിന്നെ വലിയ ജാതിയാക്കും, ഞാൻ നിന്റെ പേർ വലുതാക്കും…“). വലിയ പ്രവർത്തി ഒന്നും തന്നെ ചെയ്യാതെ തന്റെ സന്തതികളെ കൊണ്ട് മാത്രം തന്റെ പേർ വലുതായ വേറെ ആരെയും എനിക്ക് ചരിത്രത്തിൽ നിന്ന് ഓർമ്മ വരുന്നില്ല.

വാഗ്ദത്തം ചെയ്തവന്റെ ഹിതപ്രകാരം

അബ്രഹാമിന്റെ സന്തതികളായ യെഹൂദന്മാർ നാം പറയുന്നത് പോലെ വലിയ രാഷ്ട്രം ഒന്നും ആയിരുന്നില്ല. മിസ്രയീമ്യരെ പോലെ സ്തംഭമോ, താജ്മഹൽ പോലെയുള്ള സ്തൂപങ്ങളോ പണിയുകയോ, ഗ്രീക്കുകാരെ പോലെ സാഹിത്യം എഴുതുകയോ, ബ്രിട്ടീഷ്കാരെ പോലെ രാജ്യങ്ങൾ പിടിച്ചടക്കുകയോ ചെയ്തില്ല. മറ്റ് രാജ്യങ്ങൾ എല്ലാം തങ്ങളുടെ സൈന്യബലം കൊണ്ട് അനേക രാജ്യങ്ങൾ പിടിച്ചടക്കി തങ്ങളുടെ അതിരുകൾ വിസ്താരപ്പെടുത്തി – എന്നാൽ യെഹൂദന്മാർ ഇതൊന്നും ചെയ്തില്ല. അവർക്ക് ലഭിച്ച നിയമങ്ങളും വേദപുസ്തകവും നിമിത്തമാണ് കീർത്തി നേടിയത്. അവരിൽ നിന്ന് ഉൽഭവിച്ച് വന്ന ചില പേരുകേട്ട വ്യക്തികൾ നിമിത്തം ആയിരകണക്കിന് വർഷങ്ങൾക്ക് ശേഷവും അവർ വ്യത്യസ്തരായി അറിയപ്പെടുന്നു. അവർ ചെയ്ത ഒന്നും കൊണ്ടല്ല അവർ കീർത്തി കൊണ്ടത് എന്നാൽ അവർക്കും അവരിലൂടെയും ചെയ്ത കാര്യങ്ങൾ നിമിത്തമാണ്.

ഈ വാഗ്ദത്തം നിറവേറുവാൻ കാരണഭൂതനായ വ്യക്തിയെ പറ്റി നമുക്ക് നോക്കാം. അവിടെ ‘ഞാൻ ചെയ്യും…“ എന്ന് തീർത്ത് പറയുന്നു. ചരിത്രത്തിൽ അവരുടെ പെരുമ രേഖപ്പെടുത്തുന്നത് ഈ ഒരു സംഭവം കൊണ്ടാണ്. സൃഷ്ടിതാവാണ്  ഇതിനു കാരണം അല്ലാതെ ‘രാജ്യത്തിന്റെ‘ ശക്തിയോ ബലമോ അല്ല. യെഹൂദരുടെ രാജ്യമായ ഇസ്രയേലിലെ സംഭവങ്ങൾക്ക് മാദ്ധ്യമങ്ങൾ ഊന്നൽ കൊടുക്കുന്നു. എന്നാൽ ഇസ്രയേൽ പോലെ ഹംഗറി, നോർവെ, ബൊലീവ്യ എന്നീ രാജ്യങ്ങളെ കുറിച്ചുള്ള ന്യൂസ് നിങ്ങൾ കേൾക്കാറുണ്ടോ? എന്നാൽ 80 ലക്ഷം ജനങ്ങൾ മാത്രമുള്ള ഇസ്രയേൽ രാജ്യം ന്യൂസിൽ നിറഞ്ഞു നിൽക്കുന്നു.

പുരാതനമനുഷ്യനോട് പറഞ്ഞ വാഗ്ദത്തം അതേ പോലെ വിവരിക്കുവാൻ ചരിത്രത്തിലെ ഒരു സംഭവത്തിനും കഴിയുകയില്ല. ഈ മനുഷ്യൻ ദൈവത്തിൽ ആശ്രയിച്ചതുകൊണ്ട് വാഗ്ദത്തം ഒരു പ്രത്യേക പാതയിലൂടെയാണ് പോയത്. ഈ വാഗ്ദത്തം നിറവേറാതെ പോയിരുന്നെങ്കിൽ എന്ന് ചിന്തിക്കുക. എന്നാൽ ആയിരകണക്കിന് വർഷങ്ങൾക്ക് മുമ്പ് ചെയ്ത വാഗ്ദത്തം ഇന്നും നിറവേറികൊണ്ടിരിക്കുന്നു. ഈ വാഗ്ദത്തം നിറവേറിയത് വാഗ്ദത്തം ചെയ്തവന്റെ അധികാരവും, ശക്തിയും കൊണ്ടാണ്.

ഭൂമിയെ ഇന്നും കുലുക്കുന്ന പ്രയാണം

ഈ ഭൂപടം അബ്രഹാമിന്റെ പ്രയാണ പാത കാണിക്കുന്നു

 “യഹോവ തന്നോട് കല്പിച്ചതുപോലെ അബ്രഹാം പുറപ്പെട്ടു“ എന്ന് വേദപുസ്തകം പറയുന്നു. (വാ 4). ഇന്നും ചരിത്രത്തിൽ കാണുന്നതുപോലെയും ഭൂപടത്തിൽ കാണിക്കുന്നത് പോലെ അവൻ യാത്ര പുറപ്പെട്ടു.

നമുക്കും  അനുഗ്രഹങ്ങൾ

ആ വാഗ്ദത്തം അവിടെ അവസാനിക്കുന്നില്ല, വേറെ ചിലതും വാഗ്ദത്തം ചെയ്തിട്ടുണ്ട്. അബ്രഹാമിന് മാത്രമായിരുന്നില്ല അനുഗ്രഹം, കാരണം അതിൽ പിന്നെയും പറയുന്നു

 “നിന്നിൽ ഭൂമിയിലെ സകല വംശങ്ങളും അനുഗ്രഹിക്കപ്പെടും“

വാ. 4

ഞാനും നീയും ഇത് ശ്രദ്ധിക്കണം. നാം ആര്യൻ, ദ്രവീഡിയൻ, തമിഴൻ, നേപാളി, അല്ലെങ്കിൽ ഏതു ജാതിയായിരുന്നാലും, ഹിന്ദു, മുസ്ലീം, സിക്ക് ഏത് മതമായിരുന്നാലും പാവപ്പെട്ടവനോ, ധനവാനോ ആയിരുന്നാലും, രോഗിയോ ആരോഗ്യവാനോ ആയിരുന്നാലും, വിദ്യാഭ്യാസം ഉള്ളവരോ ഇല്ലാത്തവരോ ആയിരുന്നാലും ഭൂമിയിലെ സകല വംശങ്ങളിൽ  നാമും ഉൾപ്പെടുന്നു. അന്നു മുതൽ ഇന്നു വരെ ജീവിച്ചിരിക്കുന്നവർക്ക് ഈ അനുഗ്രഹം ഉണ്ട്. അതിന്റെ അർത്ഥം നമുക്കും ഉണ്ട്. എങ്ങനെ? എപ്പോൾ? ഏതു തരത്തിലുള്ള അനുഗ്രഹം? അത് ഇവിടെ വ്യക്തമല്ലെങ്കിലും നമ്മെ സ്വാധീനിക്കുന്ന എന്തോ ഒന്ന് ജനിക്കുന്നു.

അബ്രഹാമിന്  കൊടുത്ത വാഗ്ദത്തിന്റെ ആദ്യ ഭാഗം നിറവേറി എന്ന് ചരിത്രപരമായും, സാഹിത്യപരമായും തെളിയിച്ചു. നിനക്കും എനിക്കും ഉള്ള വാഗ്ദത്തവും നിറവേറും എന്നുള്ളതിന്റെ ഉറപ്പ് നമുക്ക് ഉണ്ടായി കൂടെ? ഈ വാഗ്ദത്തം സത്യം എന്നുള്ളത് മാറിപോകാത്തതും സർവ്വസാധാരണവുമാണ്. ഈ വാഗ്ദത്തിന്റെ സത്യം മനസ്സിലാക്കുവാൻ നാം അതിന്റെ പൂട്ട് അഴിക്കണം. ഈ വാഗ്ദത്തം നമ്മെ എങ്ങനെ ‘സ്പർശിക്കും‘ മനസ്സിലാക്കുവാൻ നമുക്ക് ജ്ഞാനം ആവശ്യമാണ്. അബ്രഹാമിന്റെ പ്രയാണം നാം മനസ്സിലാക്കുമ്പോൾ ഈ ജ്ഞാനം നമുക്ക് ലഭിക്കുന്നു. ഈ അസാമാന്യനായ മനുഷ്യനെ തുടർന്നാൽ ലോകം ലഭിക്കുവാൻ പ്രയാസപ്പെടുന്ന മോക്ഷത്തിലേക്കുള്ള താക്കോൽ നമുക്ക് ലഭിക്കും.